نماز از منظر و دیگاه امام حسین (ع)

لذا در زیارتش چنین می گوییم:«و اشهد انّک قد اقمت الصّلاة»، یعنی: شهادت می دهم که تو نماز را برپا کردی. تاریخ نویسان چنین نوشته اند که: ظهر روز عاشورا ابو ثمامه صیداوی به امام حسین ـ علیه السّلام ـ عرض کرد:

جانم فدای شما ... این مردم به شما نزدیک شده اند، و لحظاتی بعد به شهادت می رسید، به خدا سوگند تا من زنده ام از شما حمایت می کنم، اکنون وقت نماز است، دوست دارم هنگام ملاقات خداوند، نماز ظهر را خوانده باشیم. حضرت سر به آسمان بلند کردند و فرمودند:

«ذکرت الصّلاة جعلک الله من المصلّین نعم اوّل وقتها»، خداوند تو را از نمازگزاران قرار دهد، ما را به یاد نماز انداختی، آری اکنون اوّل وقت نماز است، سپس به یاران خود فرمود: از اینان بخواهید چند لحظه دست از جنگ بردارند، تا ما نماز بگذاریم.

حصین بن نمیر بی شرمانه گفت: نماز شما پذیرفته نیست، حبیب بن مظاهر بر او تاخت و از اسب به زمین افکندش، و شمشیر کشید تا او را به قتل برساند، یاران حصین به فریادش رسیدند و از مهلکه نجاتش دادند. امام ـ علیه السّلام ـ به نماز ظهر ایستاد.

دو تن از یاران دلیر امام به نام های زهیر بن قین، و سعید بن عبدالله در مقابل نمازگزاران ایستادند، تا از آنان محافظت نمایند. حضرت نماز خوف خواند، عطر گل آسمانی نماز در نیمروز عاشورا، در دشت کربلا و تمامی فضا پیچیده بود.

که از سوی سپاه شرک، تیرها به سوی نمازگزاران به پرواز در آمد. حتی در چنین لحظه شکوهمندی حرامیان حرمت و تقدس نماز را پاس نداشتند، از پرتاب تیر خودداری نکردند.

هنگام نماز چندین تیر پرتاب شد و سعید بن عبدالله سینه خود را سپر کرد، و پس از اتمام نماز بر روی زمین افتاد و به شهادت رسید در بدن او سیزده تیر مشاهده کردند، علاوه بر زخمهایی که در اثر شمشیر و نیزه برداشته بود[1].

دوست داشتن نماز
مؤمن باید دارای تولّی باشد، یعنی اسرار عبادات را دوست داشته باشد. دوست نماز باشد، نه تنها نماز خوان باشد، سیّدالشّهدا ـ علیه السّلام ـ به ابوالفضل ـ علیه السّلام ـ فرمود: به این قوم بگو امشب که شب عاشورا است به من مهلت بدهند .

برای این که خدای سبحان می داند«انّی اُحِبُّ الصّلاة»، که من نماز برای رضای خدا را دوست دارم، نماز محبوب من است، نه اینکه من نماز خوانم. این اعمال صوری و ظاهری را که همه دارند.

آداب نماز هم که میسور خیلی ها است، آن باطن و حقیقت نماز محبوب من است، من نماز را دوست دارم، و می خواهم از دوستم وداع کنم.


بنا بر نقل سید ابن طاووس در کتاب «جمال الاسبوع»] نماز امام حسین(علیه‌السلام) چهار رکعت است که در هر رکعت سوره «فاتحه» «پنجاه بار» و «توحید» «پنجاه بار» و در رکوع، هر یک از سوره‌های «فاتِحَه» و «توحید» «ده بار» .

و پس از سر برداشتن از رکوع نیز هر یک، «ده بار» و نیز در سجده اوّل و پس از سر برداشتن از سجده و هم در سجده دوّم هر کدام «ده بار» خوانده شود و چون از نماز فارغ شد [2]

چرا خواندن نماز با مهر کربلا ثواب بیشتری دارد؟
علامه امینى (ره) در این باره مى‏ فرماید: «این امر بر دو اصل اساسى استوار است:

الف) آن که شیعه امامیه در صدد آن است که براى خود تربت و مهرى پاک به همراه داشته باشد تا بر آن سجده نماید.

ب) برخى از مکان ‏ها بر بعضى دیگر برترى دارد، لذا آثار و برکاتى بر آن مترتب است؛ به همین دلیل کعبه و حرم، حکم خاصى به خود گرفته است. از جمله سرزمین‏ هایى که بر سایر بقاع برترى پیدا کرده و داراى آثار و برکاتى خاص است.

محلى است که بدن شریف سیدالشهدا (علیه ‏السلام) را در خود جاى داده است. همان بقعه‏ اى که امام‏ على (علیه‏ السلام) قبل از شهادت امام‏ حسین (علیه ‏السلام) قبضه‏ اى از خاک آن را برداشت و استشمام کرد و چنان گریست که زمین از اشک‏ هاى حضرتش مرطوب گشت.

سپس فرمود: از این سرزمین هفتاد هزار نفر محشور شده و بدون حساب وارد بهشت مى‏ گردند. [3]آیا سجده بر چنین تربتى مطلوبیت و قداست ندارد و سبب تقرب به خداوند متعال نمى‏ گردد؟

آیا سزاوار نیست که انسان بر تربتى سجده کند که در آن نشانه ‏هاى توحید و شهادت در راه معبود است؟تربتى که در صورت توجه خاص به حقیقت آن حالت رقت قلب در انسان ایجاد شده و انسان را به سوى خداوند نزدیک مى‏ کند.

علاقه  امام حسین به نماز و نیایش‌
حضرت اباعبدالله‏ علیه السلام به برادر فرمود:
اِرْجَعْ اِلَیْهِمْ فَاِن اِسْتَطَعْتَ أَنْ تُؤَخِّرَهُمْ إِلی غَدْوَةٍ وَتَدْفَعَهُمْ عَنَّا الْعَشِیَّةَ، لَعَلَّنا نُصَلّی لِرَبِّنا اللَّیْلَةَ وَنَدْعُوهُ وَنَسْتَغْفِرُهُ، فَهُوَ یَعْلَمُ أَنّی کُنْتُ اُحِبُّ الصَّلاةَ لَهُ وَتِلاوَةَ کِتابِهِ وَکَثْرَةَ الدُّعاءِ وَالْاِسْتِغْفارِ. [4]

اقامه کنندگان نماز
الحسین بن علی ع فی قوله تعالى الَّذِینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ قال هذه فینا أهل البیت[2] نماز امام حسین (ع) در حوائج امام حسین‏ علیه السلام برای برطرف شدن مشکلات و برآورده شدن حاجت‏ها، نمازی چهار رکعتی با ویژگی‏های زیر را سفارش می‏ فرمود:

صَلَاةٌ فِی الْمُهِمَّاتِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع تُصَلِّی أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ تُحْسِنُ قُنُوتَهُنَّ وَ أَرْکَانَهُنَّ تَقْرَأُ فِی الْأُولَى الْحَمْدَ مَرَّةً وَ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ قَوْلَهُ ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ إِنْ تَرَنِ أَنَا أَقَلَّ مِنْکَ مالًا وَ وَلَداً سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ فِی الثَّالِثَةِ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ قَوْلَهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ فِی الرَّابِعَةِ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ أُفَوِّضُ أَمْرِی إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِیرٌ بِالْعِبادِ سَبْعَ مَرَّاتٍ ثُمَّ یَسْأَلُ حَاجَتَهُ‏ صَلَاةٌ لِمَنْ أَصَابَتْهُ مُصِیبَةٌ تُصَلِّی أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ الْإِخْلَاصِ سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ مَرَّةً فَإِذَا سَلَّمَ یَقُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ وَ آلِهِ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ ثُمَّ یُسَبِّحُ وَ یُحَمِّدُ وَ یُهَلِّلُ وَ یُکَبِّرُ فَیُعْطِیهِ اللَّهُ مَا وَعَدَ [5]

بلند گفتن بسم الله در نماز
دستور رسول ‏خدا صلی الله علیه و آله و سلم و سنّت او چنین بود که در نمازهای یومیّه، بسم الله الرّحمن الرّحین با صدای بلند گفته شود، در نماز ظهر و عصر که باید حمد و سوره را آهسته خواند، بسم الله را باید بلند گفت:

پس از رسول ‏خدا صلی الله علیه و آله و سلم این سنّت را تغییر دادند، و آهسته می‏خواندند، امّا اهل‏بیت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم سنّت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم را ادامه می‏دادند.

قال الامام الحسین‏ علیه السلام: اِجْتَمَعْنَا وُلْدُ فاطِمَةَعلیها السلام عَلی ذلِکَ [6]امام حسین‏ علیه السلام فرمود: (ما فرزندان فاطمه‏علیها السلام اتّفاق نظر داریم بر بلند خواندن بسم الله در نمازها.)

 ‏ثواب تلاوت قرآن در نماز
عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع قَالَ مَنْ قَرَأَ آیَةً مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی صَلَاتِهِ قَائِماً یُکْتَبُ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ مِائَةُ حَسَنَةٍ فَإِذَا قَرَأَهَا فِی غَیْرِ صَلَاةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ عَشْرَ حَسَنَات‏ [7]

قتوت نماز امام خسین (ع)
وَ قَالَ ِ الْحُسَیْن‏ع إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَغْبَةً فَتِلْکَ عِبَادَةُ التُّجَّارِ وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَهْبَةً فَتِلْکَ عِبَادَةُ الْعَبِیدِ وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ شُکْراً فَتِلْکَ عِبَادَةُ الْأَحْرَارِ وَ هِیَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ [8]

قنوت در نماز یکی دیگر از مستحبّات نماز قنوت است، که متأسّفانه پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم قنوت را از نمازها حذف کردند، و هم اکنون نیز بسیاری از فِرَق اهل‏سنّت، نماز بدون قنوت می‏خوانند.

در حالی که امام حسین‏ علیه السلام از قنوت رسول ‏خدا در هر نماز خبر می‏ دهد.رَوَى الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص اسْتِحْبَابَ الْقُنُوتِ فِی کُلِّ صَلَاةٍ وَ قَالَ رَأَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقْنُتُ فِی صَلَاتِهِ کُلِّهَا وَ أَنَا یَوْمَئِذٍ ابْنُ سِتِّ سِنِین‏ [9]

امام حسین‏ علیه السلام فرمود: (من از زمانی که شش ساله بودم رسول ‏خدا صلی الله علیه وآله وسلم را می‏دیدم، که در هر نماز، قنوت می‏ خواند.)

دعای امام  خسین پس از نماز طواف
ربیع الأبرار: دیده شد که امام حسین‏ علیه السلام گِرد کعبه طواف کرد. سپس به مقام ابراهیم‏ علیه السلام رفت و نماز خواند. پس از آن، گونه‏اش را بر مقام نهاد و گریست و گفت: «بنده کوچکت بر درگاهت ایستاده است. گدایت بر درت ایستاده است. بینوایت بر درگاه توست». این را بارها تکرار کرد و سپس باز گشت.

نماز بر جنازه منافقین توسط امام حسین
صفوان به نقل از امام جعفر صادق علیه السّلام روایت کرده است:در زمان امام حسین علیه السّلام، یکی از منافقین مُرده بود؛ و حضرت به دنبال جنازه آن منافق حرکت می نمود، در بین راه، به یکی از اصحاب خویش برخورد نمود که به سرعت از آنجا عبور می کرد تا همراه جنازه قرار نگیرد، حضرت به او فرمود: کجا می روی؟

عرض کرد: از جنازه این منافق فرار می کنم که بر او نماز نخوانم.امام حسین علیه السّلام فرمود: همراه من بیا، و در نماز بر او آنچه از زبان من شنیدی، تو هم مثل من همان کلمات را بازگو کن.

پس از آن که جنازه را بر زمین گذاشتند و شروع به خواندن نماز میّت کردند، حضرت دست های خود را همانند دیگران بالا برد و پس از تکبیر، گفت:«اَللّهُمَّ خُذْ عَبْدَکَ فی عِبادِکَ وَ بِلادِکَ، اَللّهُمَّ أصِلْهُ اَشَدَّ نارِکَ، اَللّهُمَّ اَذِقْهُ حَرَّ عَذابِکَ، فَاِنَّهُ کانَ یَتَوَلّی اَعْدائَکَ، وَ یُعادی اَوْلیائَکَ، وَ یُبْغِضُ أَهَلَبَیْتِ نَبِیِّکَ» [10]

خداوندا! او را از بین بندگان و شهرها برگیر، و شدیدترین عذاب را بر او مسلّط گردان؛ و سوزش و سختی عذاب را به او بچشان، چون او دشمنان تو را دوست، و دوستان تو را دشمن می داشت و از دوستان تو بیزار بود، و با اهل بیت پیغمبرت بغض و کینه داشت.

قرآن، نماز و امام حسین (ع)
اگر قرآن در آغاز بزرگ ترین سوره ی خود (بقره) می فرماید: الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ[12]  و همچنین در کوچک ترین سوره ی خود (کوثر) از نماز سخن به میان می آورد،

امام حسین علیه السلام آن را اقامه می نماید. اَشهد انّک قد اقمت الصلوةاگر قرآن می فرماید: َ وَ ارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعینَ [13]، امام حسین علیه السلام نماز را با جماعت آن هم در برابر صفوف دشمن برگزار می کند.

اگر قرآن نحوه ی اقامه نماز در میدان جنگ را به پیامبر صلّی اللّه علیه و آله آموزش می دهد؛ وَ إِذا کُنْتَ فِیهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَک...[14]، امام حسین علیه السلام در میدان جنگ نماز را اقامه می فرماید.

 همه شب عاشورا را به دعا و نماز مشغول بودند
«فقام اللیل کله یصلی و یستغفر و یدعو و یتضرع و قام أصحابه کذلک یصلون و یدعون و یستغفرونپس ایستاد شب را تا به صبح به نماز و استغفار و دعا وگریه و زاری و همینطور اصحاب او هم به نماز و دعا و استغفار مشغول بودند.[15]

«وَ بَاتَ الْحُسَیْنُ وَ أَصْحَابُهُ تِلْکَ اللَّیْلَهًْ وَ لَهُمْ دَوِیٌّ کَدَوِیِّ النَّحْلِ مَا بَیْنَ رَاکِعٍ وَ سَاجِدٍ وَ قَائِمٍ وَ قَاعِدٍ»( شب عاشورا،حسین(ع) و اصحابش شب‌زنده‌داری کردند و برای آنها زمزمه‌ای بود مثل زمزمه زنبور و حال اینکه بخشی در رکوع، بخشی در سجده و بخشی ایستاده و نشسته بودند.[16]

در کتاب لهوف (از کتابهای تاریخ کربلاست) دارد که شب عاشورا 32 نفر از لشکر یزیدیان آمدند از کنار خیمه‌های امام حسین(ع) و اصحاب رد شوند، وقتی صدای‌گریه و دعا و ناله و نماز آنها را شنیدند، توبه کردند و طرف حضرت آمدند.[17]

نماز صبح عاشورا امام حسین(ع)
هنگامی که امام حسین(ع) نماز صبح را در روز عاشورا به جا آورد، پس از حمد و سپاس خداوند به یاران نمازگزارش فرمود: «خداوند به شهید شدن شما در این روز اذن داده است و بر شماست صبر و شکیبایی».[18]

حضرت در این گفتار حکیمانه دو نکته را تذکر می‌دهد؛ اول اصل شهادت که به امر پروردگار است و دوم پایداری و استقامت در برابر دشمن که هر دو نکته با نماز ارتباط مستقیم دار.

زیرا روح استقامت و پایداری در جهاد باید از همان نماز و ارتباط با پروردگار به دست بیاید و از عبادت و معنویت نیرو بگیرد: «وَاسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلوة».[19]

پس از نماز صبح عاشورا، وقتی امام(ع) در مقابل خویش موجی خروشان از دشمنان خیانتکار را دید؛ دست‌ها را به سوی آسمان بلند کرد و با توکل خالصانه به خداوند چنین دعا نمود:

«اَللَّهُمَّ اَنْتَ ثِقَتی فی کُلِّ کَرْبٍ، وَ رَجائی فی کُلِّ شِدَّةٍ؛[20] خدایا! تو در هر غم و اندوه پناهگاه و در هر پیشامد ناگوار مایه امید منی».

نتیجه:
در مورد نماز از منظر و دیگاه امام حسین (ع) تاریخ‌نویسان چنین نوشته‌اند که: ظهر روز عاشورا ابو ثمامه صیداوی به امام حسین (علیه‌السّلام) عرض کرد: جانم فدای شما... این مردم به شما نزدیک شده‌اند، و لحظاتی بعد به شهادت می‌رسید،

به خدا سوگند تا من زنده‌ام از شما حمایت می‌کنم، اکنون وقت نماز است، دوست دارم هنگام ملاقات خداوند، نماز ظهر را خوانده باشیم. حضرت سر به آسمان بلند کردند و فرمودند: «ذکرت الصّلاة جعلک الله من المصلّین نعم اوّل وقتها».

خداوند تو را از نمازگزاران قرار دهد، ما را به یاد نماز‌ انداختی، آری اکنون اوّل وقت نماز است، سپس به یاران خود فرمود: از اینان بخواهید چند لحظه دست از جنگ بردارند، تا ما نماز بگذاریم.

حصین بن نمیر بی‌شرمانه گفت: نماز شما پذیرفته نیست، حبیب بن مظاهر بر او تاخت و از اسب به زمین افکندش، و شمشیر کشید تا او را به قتل برساند،.

یاران حصین به فریادش رسیدند و از مهلکه نجاتش دادند. امام (علیه‌السّلام) به نماز ظهر ایستاد، دو تن از یاران دلیر امام به نام‌های زهیر بن قین، و سعید بن عبدالله در مقابل نمازگزاران ایستادند، تا از آنان محافظت نمایند.

حضرت نماز خوف خواند، عطر گل آسمانی نماز در نیمروز عاشورا، در دشت کربلا و تمامی فضا پیچیده بود، که از سوی سپاه شرک، تیرها به سوی نمازگزاران به پرواز در آمد. حتی در چنین لحظه شکوهمندی حرامیان حرمت و تقدس نماز را پاس نداشتند، از پرتاب تیر خودداری نکردند.

هنگام نماز چندین تیر پرتاب شد و سعید بن عبدالله سینه خود را سپر کرد، و پس از اتمام نماز بر روی زمین افتاد و به شهادت رسید در بدن او سیزده تیر مشاهده کردند، علاوه بر زخم‌هایی که در اثر شمشیر و نیزه برداشته بود
 

پی نوشت:

[1] . بحارالانوار/ ج 45/ 21، منتهی الآمال/ ج 1/ باب 5/ مقصد سوم/ فصل سوّم/ ص 262